Praktika aurreratuak Bizkaiko lehen sektoreko profesionalentzat

BIZKAIKO LEHEN SEKTOREAK “LANARI EKIN DIO”

Nekazaritzaren eta abeltzaintzaren azokak, usadio eta folkloreaz harantz, gure nekazaritza-ekonomiari euskarria ematen dioten enpresek eta enpresariek eratutako ehundura-zabal bat du. Eta, bigarren urtez, LORRAk eta LABORAL KUTXAk beren oparotasunagatik eta modernitateagatik ustiategirik aurreratuenak saritu nahi izan dituzte, haiek balioan jartzeko helburuarekin.

Bizkaiko nekazaritza- eta abeltzaintza-ustiategi askorekin zerikusia duten aspektuak dira teknologia, kalitatearen kudeaketa, iraunkortasuna eta berrikuntza. Sektoreak aspaldi “ekin zion lanari”, eta, gaur egun, enpresa egonkortuen talde handi bat eratzen du. Enpresa horiek beren prozesuak eta kudeaketa modernizatu eta emaitza oso onak lortu dituzte tokiko ekonomiari esker. LORRAk —Bizkaiko Nekazari eta Abeltzainen Elkartea, nekazaritzako elikagaien 4.000 ekoizle baino gehiagorekin— eta haren bazkide kolaboratzaileak, Laboral Kutxak, antolaturiko sariek beste urtebetez ezagutzera eman nahi dute gure baserrietako lanaren alderdirik ezkutuena. Martín Uriarte Lorraren gerenteak esandakoaren arabera “nekazaritzako eta abeltzaintzako ustiategiei esker ona emateko jendaurreko ekitaldi bat egin nahi dugu, gure lurraldean nekazaritzak duen pisu izugarriari euskarria ematen diotelako…izan ere, ikusten ari ginen inor ez dela haietaz gogoratzen eta gizartean oso hedapen eskasa dutela, nahiz eta sektore honen eragilea diren. Eta hortik abiatuta, Laboral Kutxa gure bazkidearekin ideia bat bururatu zitzaigun, hots, bi erakundeekin lotura duten ustiategirik onenak urtero saritzea”. Lehiaketaren xedea ere bada estimulurako eta hedapenerako tresna eta lehiakortasun zintzo baten bitartez nekazaritzako eta abeltzaintzako ustiategiak teknologikoki modernizatzea.

Sariek izaera profesional-tekniko nabaria dute, eta horrek instalazio hautagaiak aztertzea eta baloratzea inplikatzen du. Hala, epaimahaiak aurkeztu diren 38 hautagaietatik 12 ustiategi hautatu eta horiek bisitatu eta irizpide orokorren arabera baloratu ditu. Ildo horretatik, saria jaso dute maila tekniko eta ekonomiko ona izateaz gain baliabideen kudeaketa iraunkor batera bideratuta ekoizpen-metodoak erabiltzen dituzten ustiategiek. “Gaur egun, Erkidegoko Nekazaritza Politikatik eratorritako ekoizpeneko zuzentarau berriak ikusita, interesgarria da ustiategia bere osotasunean begiestea, ekoizpeneko eta ingurumeneko irizpideak batera jorratuz alegia” azpimarratu du Martín Uriartek.

Irizpide horiei guztiei bikain erantzuten diete Karrantzako Hernaiz Anaien esnetarako behi-haziendak eta Markinako Barrenetxe baratze-ustiategiak, abeltzaintzaren ataleko eta nekazaritzaren ataleko irabazleek, hurrenez hurren.
Hernaiz anaiek (hiru dira) jarraipena eman diote gurasoek martxan jarri zuten esnetarako abere-negozioari, eta jezteko roboten bitartez modernizatu egin dute gainera, urtero 1.900.000 litroko produkzioa lortzeko helburuarekin. Bestalde, 50 hektareako nekazaritza-azalera dute, abeltzaintzari jaten emateko bazkak produzitzen dituena.
Barrenetxe S. Coop kooperatibak ez du parekorik Bizkaiko baratzeko fruten sektorean, eta etorkizuneko bazkide-belaunaldiei aktiboak oinordetzan uzteko bokazioa du, baratzeko frutak modu iraunkorrean labora ditzaten. Guztira 22 baratzezain ditu, modu antolatuan Bizkaiko 5 herritan barazkiak lantzen dituztenak.

Emakume nekazari edo abeltzain baten lan-ibilbideari “Ekinaren Ekinez” sariak protagonismo berezia ematen dio emakumeari. Aurten, Gatikako Etxe-Alai baserriko Miren Ardeok jaso du saria, esnetarako behi-aziendan egindako lan-ibilbidearengatik. Duela 50 bat urte itsasoz bestaldetik emigratu zuen Bizkaira eta abeltzaintzako ustiategi bat jarri zuen haren gurasoekin eta anaiarekin. Harrezkero, lanean jarraitu du abereen kopurua areagotzeko eta abeltzaintzako aziendaren genetika eta ustiategiaren beraren instalazioak hobetzeko. Eta, pixkanaka, haren hiru semeak, enpresako abeltzainen hirugarren belaunaldia, nekazaritza-ustiategian sartzea lortu du.

Abeltzaintzaren ataleko bi ustiategi finalistak ere aipagarriak dira: batetik, Izurtzako CB Mañondo tokiko arraza autoktonoen garapenaren alde apustu egiten duen abeltzaintzako ustiategia, hainbat nekazaritza-jarduera biltzen dituena, beste batzuen artean gazta eta ogia egiteko artisau labea. Eta, bestetik, Arrietako Iturbe Anaiak Abeltzaintza ustiategia, familia oso baten 5 anai-arrebak biltzen dituena, bai haragi-ekoizpeneko zikloan bai komertzializazioan, eurenak diren bi harategien bitartez.

Nekazaritzaren atalean, bikaintasunak izen propioa du beste bi ustiategietan. Madariaga abizenaren atzean, 20 urtetik gorako ibilbidea duen nekazaritzako familia-ustiategi bat dago, Arrazun. Asier Madariagak bere gurasoen ondorengotza hartu ostean ustiategia berritu egin du, label produktua eta ekoizpen integratuaren ziurtagiria barne hartuz.
Gatikako Itziar Etxebarríak ere aitak ekin zion lanari jarraipena eman dio eta 6 hektareako fruta-arbola baino gehiago eta 4 hektarea mahasti kudeatzen ditu. Guztira 25.000 litro bat sagardo ekoizten du Eusko Labelarekin.

Antolakuntzak aurkeztu diren ustiategi guztien maila teknikoa nabarmendu du: “Profesional izugarriak ditugu Bizkaiko baserrietan” azpimarratu du Lorraren gerenteak. “Sari hauen bidez omenaldia egin nahi diegu gure asoziazio-mugimenduari lotutako nekazaritza- ustiategi profesionalei eta haien lorpenak jendaurrean ikusgarriagoak izan daitezen lagundu nahi dugu”.

Informazio gehiago ustiategiei buruz:

CB HERNAIZ. Abeltzaintzaren ataleko irabazlea.

Karrantza Haraneko Otides auzoan dagoen Frisón esne-haziendaren ustiategia. Hernaiz anaiek (Iñigo, Asier eta Rafa) jarraipena eman diote gurasoek (Rafael eta Cristina) abiarazi zuten ustiategiari. Azkenak, Rafak, duela gutxi egin du bat haiekin. Ustiategi modernoa da, eta azpimarratzekoa da duela gutxi DeLAval jezteko robotetan egin duten inbertsioa, produktibitatea eta bizi-kalitatea areagotzea lortuz. Gaur egun jezteko 140 behi dituzte eta aurrerakoen hazkuntzarako beste 100, abereen ongizatearen eta esne-higienearen baldintzarik onenetan. Rafaelek ustiategiarekin bat egitearekin batera, 2017an hirugarren robot bat jarri zuten eta jezteko 190 abelburu eta urtero 1.900.000 litroko ekoizpena izatera iritsi ziren. Abereei jaten emateko bazkak ekoizteko 50 hektareako nekazaritza-azalera ere badute. BIFEren GUVAC S COOPen eta KAIKU S. COOPen bazkideak dira.

BARRENETXE S.COOP. Nekazaritzaren ataleko irabazlea.

Bizkaiko baratze-frutazaintzaren sektorean kooperatiba berdingabea da; bertan, langileak eurek dira jabeak. 1980az geroztik lan elkartuko kooperatiba bat da, eta etorkizuneko bazkide-belaunaldiei aktiboak oinordetzan uzteko bokazioa du, baratze-frutazaintza modu iraunkorrean labora dezaten. Gaur egun, 22 baratzezainek modu antolatuan lantzen dituzte barazkiak Bizkaiko 5 herrietan (Gatika, Gizaburuaga, Gamiz, Berriatua eta Etxebarria), negutegiko 14 hektareatan eta aire zabaleko barazkitarako 6 hektareatan. Landare-lurrean nahiz negutegietan hidroponian egindako laborantzak dira (tunel xumeetatik hasita plastikozko, plakazko edo kristalezko kapera anitzetaraino), euskarri energetikoko teknologia ezberdinez eta klima-aldagaien kontrolaz baliatuz, eta, hala, ustiategiak etengabe modernizatuz. Hauek dira laboratzen dituzten barazkirik garrantzitsuenak: Label tomatea, Gernikako piperra, Batavia uraza, zerba horia, hemengo porrua, lekak, tipula gorria, kuiatxo zuria, kuia eta bezeroak eskatzen dituen sasoiko gainontzeko barazkiak. Ekoizpeneko lursail guztiak ziurtatuta daude Global Gap nekazaritzako praktika onen ziurtagiriarekin, eta Euskadiko Ekoizpen Integratuko ziurtagiria du produktu hauentzat: Label tomatea, Gernikako piperra, Label uraza eta euskal baserri zerba. Barazkiak baratzeko frutak manipulatzeko ISO 9001:2008 arauaren pean kudeatzen ditu. 2004. urteaz geroztik Garaia Koop-ekin Batavia urazan oinarritutako laugarren aukerako entsaladak ekoizten ditu, Artadin. Urtero 50 lanpostu sortzen ditu batez beste.

ITURBE ANAIAK ABELTZAINTZA SC. Abeltzaintzaren ataleko finalista.

Blonda arrazako behi-aziendaren ustiategia, Arrieta udalerriko Makuleta auzoan. Jabeak: Jose Jesús eta Alberto Iturbe eta Montserrat Ordorika. Ustiategi honetan behi-ekoizpena nagusitzeaz gainera, nabarmentzekoa da hazitarako animalien eta bizitza animali berriak sortzeko beste abere batzuen salmentarako hobetze genetikoa. Lehiaketa nazionaletan milaka sari jaso ditu ibilbide osoan zehar. Haragi-ekoizpen guztia beren bi harategietan saltzen dute, Gernikan. Beste hiru anai-arrebek (Fermín, Jon eta Begoña) kudeatzen dituzte harategi horiek, itxiera ematen diotelarik komertzializazioaren zikloari. Ganadutegiak 80 behi heldu eta aurrerakoen hazkuntzarako beste 50 behi ditu animalia-ongizate eta higiene-baldintza oso onetan. Urtero, haragitarako 100 abelburu inguru gizentzen dira: txekorrak, idiak, eta pisu eta adin askoko behiak. 45 hektareako nekazaritza-azalera dute, bereziki ganaduari jaten emateko larreekin eta beste bazka batzuekin. Bizkaiko Blonda Elkartearen bazkideak dira.

ASIER MADARIAGA. Nekazaritzaren ataleko finalista.

Baratzeko familia-ustiategia kanpoan eta negutegian, eta fruta-ustiategia ere bai, Arrazun. Ustiategiaren titularrak duela gutxi egin du bat gurasoekin (Vitoriano eta Garbiñe) lan egiteko asmoz. Kapera anitzeko eta tuneleko negutegietan 5000 m2-ko azalera du, eta 3 hektareako baratzea kanpoan, non piper txorizero deshidratatua eta Gernikako piperra, pipermina, zerba (15 tona), kuiatxoa (23 tona), kuia, porrua (100.000 ale)…laboratzen dituen. Halaber, 5,34 hektarea kiwi eta 120 tonako ekoizpena ditu. GARAIA barazki- eta fruta-ekoizpeneko zentralaren bidez baratzeko produktuak eta kiwia komertzializatzen ditu label produktuarekin eta EI (Ekoizpen Integratua) ziurtagiriarekin. Global Gap. Laborantza Tradizionalak kalitatezko auditoretzak egiten ditu; maila tekniko ertaina, erabilera zuzena, eta 20 urtetik gorako lanbide-ibilbidea du.

ITZIAR ETXEBARRIA. Nekazaritzaren ataleko finalista.

Frutikulturan tradizio handiko eta ibilbide luzeko familia-ustiategia, Gatikan. Itziarrek haren aita Jose Etxebarriaren eskutik jaso zuen nekazaritza-ustiategia, eta, gaur egun, haren senarrarekin, Davidekin, 6 hektarea fruta-arbola baino gehiago kudeatzen ditu Butroi upeltegiaren bidez; besteak beste: sagardotarako sagarrondoak (3 hektarea), kiwia, udareak eta intxaurrondoak eta 4 hektarea mahatsondo ere bai. Eusko Labelarekin 25.000 l sagardo inguru ekoiztu eta Euskal Sagardoa JDren alde apustu egin dute (izapidetzen ari dira). Hobekuntzak egin dituzte sagardo-upategian, Sagardogileak Elkartearen aholkularitzarekin. Azoketan komertzializatzen du sagardoarekin, txakolinarekin, frutarekin…Eta nekazaritzako lehiaketetan etengabe lortzen ditu sari garrantzitsuak. Erreferentziazko ustiategia da haztegiko fruta-landareen eta fruten salmentan. Erabilera zuzena, partaidetza aktiboa nekazaritzaren sektorean, eta landa-ingurunearekin eta kalitatezko ekoizpenarekin konprometituta.